Wzrosty cen energii – z czego wynikają i jak się kształtują?

Rok 2022 na rynku energii elektrycznej jest bardzo intensywny. Obserwujemy bardzo gwałtowne i niekontrolowane wzrosty cen, pękają kolejne bariery. Efekty już wkrótce odczujemy wszyscy, nie tylko w postaci wysokich rachunków za prąd. Przyjrzyjmy się ostatnim wzrostom i ich przyczynom.

Od czego zależą ceny energii elektrycznej?

Ceny energii elektrycznej uzależnione są od kilku czynników. Rosną nie tylko ceny samej energii, ale również koszty dystrybucji i opłaty stałe, a na rachunkach pojawiają się nowe pozycje – np. opłata mocowa. Stawki dla odbiorców korzystających z taryf A, B i C (czyli dużych, średnich i małych przedsiębiorstw) ustalane są indywidualnie przez dostawców energii w oparciu o ceny giełdowe. Dla tych odbiorców nie obowiązują regulacje URE, które mają wpływ na wysokość stawek dla odbiorców indywidualnych. Z kolei na cenę giełdową wpływa w największym stopniu opłata za uprawnienia do emisji CO2. Wśród najważniejszych czynników wpływających na cenę energii elektrycznej dla odbiorcy końcowego wymienić można:

koszty wytwarzania (energia konwencjonalna);
koszt uprawnień do emisji CO2;
prawa majątkowe;
profil poboru energii;
bilansowanie handlowe;
marża sprzedawcy;
podatek akcyzowy;
podatek VAT.

Jak wyglądają wzrosty cen energii?

Aby lepiej zobrazować aktualną sytuację, spójrzmy na kilka liczb:

średnia cena sprzedaży energii elektrycznej dla kontraktów zawartych w 2018 roku na rok 2019 wyniosła 397 zł/MWh i była najwyższą roczną ceną od 12 lat;
w kolejnych latach ceny sprzedaży energii wynosiły: 345 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2019 na rok 2020 oraz 325 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2020 na rok 2021;
koszt uprawnień do emisji CO2 wzrósł od 2017 roku z 4 euro do nawet 100 euro pod koniec roku 2021;
wysokość opłaty mocowej dla dużych odbiorców ustalona przez prezesa URE wzrosła z 76,20 zł/MWh w roku 2021 do 102,6 zł/MWh w roku 2022;
roczne ceny taryfowe Tauron w 2017 roku wynosiły 344 zł/MWh. W 2019 było to już 418 zł/MWh. W 2021 zaczęły rosnąć drastycznie, od 524 zł/MWh w sierpniu do 699 zł/MWh w grudniu. W styczniu 2022 wynosiły 951 zł/MWh a w kwietniu 1164 zł/MWh;
na Towarowej Giełdzie Energii średnio-ważona cena BASE na Rynku Dnia Następnego ukształtowała się w roku 2021 na poziomie 401,17 zł/MWh. To o 191,06 zł/MWh więcej niż w roku 2020.

Ceny energii elektrycznej w latach 2000-2021. Źródło: Wysokie NapięcieKontrakty zawierane na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) pokazują, że w ostatnim roku cena energii – zarówno z dostawą na rok 2023, jak i na kolejne lata – gwałtownie rośnie. Jeszcze w listopadzie 2020 roku cena energii w kontraktach terminowych oscylowała na poziomie 242 zł/MWh, by w dniu 8 marca 2022 roku osiągnąć poziom 796,78/MWh. W maju bieżącego roku na TGE po raz pierwszy przekroczona została bariera tysiąca złotych za megawatogodzinę, a już w sierpniu pękła kolejna granica: 26 sierpnia cena za MWh wyniosła aż 2 547,1 zł. Przyczyn rosnących cen można doszukiwać się również w:

kosztach zakupu uprawnień do emisji CO2. Dla przypomnienia, polska energetyka w zdecydowanej większości, bo aż ponad 70 %, opiera się na produkcji ze źródeł nieodnawialnych (węgiel brunatny i kamienny);
wzroście cen węgla;
zwiększonym popycie na energię po lockdownie;
drastycznym wzroście cen gazu ziemnego na rynku światowym.

Ogromny wpływ na ceny ma aktualna sytuacja geopolityczna, która przekłada się na kryzys surowcowy: problemy z dostępnością gazu i węgla oraz wzrost ich cen. 25 sierpnia 2022 roku kontrakty europejskiego gazu z dostawą na wrzesień przekroczyły po raz pierwszy w historii poziom 300 euro/MWh. Efekt na TGE było widać dzień później. Wzrost cen na giełdzie przekłada się bezpośrednio na wyższe rachunki dla klienta końcowego. O ile nie dotyka on jeszcze – przynajmniej bezpośrednio – odbiorców indywidualnych, to jest wyraźnie odczuwalny dla przedsiębiorców, szczególnie dla przemysłu energochłonnego.