Wzrosty cen energii – z czego wynikają i jak się kształtują?

Od czego zależą ceny energii elektrycznej? 

Ceny energii elektrycznej uzależnione są od kilku czynników. Rosną nie tylko ceny samej energii, ale również koszty dystrybucji i opłaty stałe, a na rachunkach pojawiają się nowe pozycje – np. opłata mocowa. Stawki dla odbiorców korzystających z taryf A, B i C (czyli dużych, średnich i małych przedsiębiorstw) ustalane są indywidualnie przez dostawców energii w oparciu o ceny giełdowe. Dla tych odbiorców nie obowiązują regulacje URE, które mają wpływ na wysokość stawek dla odbiorców indywidualnych. Z kolei na cenę giełdową wpływa w największym stopniu opłata za uprawnienia do emisji CO2.  Wśród najważniejszych czynników wpływających na cenę energii elektrycznej dla odbiorcy końcowego wymienić można: 

• koszty wytwarzania (energia konwencjonalna); 
• koszt uprawnień do emisji CO2; 
• prawa majątkowe; 
• profil poboru energii; 
• bilansowanie handlowe;
• marża sprzedawcy; 
• podatek akcyzowy; 
• podatek VAT.

Jak wyglądają wzrosty cen energii?

Aby lepiej zobrazować aktualną sytuację, spójrzmy na kilka liczb: 

• średnia cena sprzedaży energii elektrycznej dla kontraktów zawartych w 2018 roku na rok 2019 wyniosła 397 zł/MWh i była najwyższą roczną ceną od 12 lat;
• w kolejnych latach ceny sprzedaży energii wynosiły: 345 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2019 na rok 2020 oraz 325 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2020 na rok 2021; 
• koszt uprawnień do emisji CO2 wzrósł od 2017 roku z 4 euro do nawet 100 euro pod koniec roku 2021; 
• wysokość opłaty mocowej dla dużych odbiorców ustalona przez prezesa URE wzrosła z 76,20 zł/MWh w roku 2021 do 102,6 zł/MWh w roku 2022; 
• roczne ceny taryfowe Tauron w 2017 roku wynosiły 344 zł/MWh. W 2019 było to już 418 zł/MWh. W 2021 zaczęły rosnąć drastycznie, od 524 zł/MWh w sierpniu do 699 zł/MWh w grudniu. W styczniu 2022 wynosiły 951 zł/MWh a w kwietniu 1164 zł/MWh; 
• na Towarowej Giełdzie Energii średnio-ważona cena BASE na Rynku Dnia Następnego ukształtowała się w roku 2021 na poziomie 401,17 zł/MWh. To o 191,06 zł/MWh więcej niż w roku 2020. 

Aby lepiej zobrazować aktualną sytuację, spójrzmy na kilka liczb: 

• średnia cena sprzedaży energii elektrycznej dla kontraktów zawartych w 2018 roku na rok 2019 wyniosła 397 zł/MWh i była najwyższą roczną ceną od 12 lat;
• w kolejnych latach ceny sprzedaży energii wynosiły: 345 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2019 na rok 2020 oraz 325 zł/MWh dla kontraktów zawartych w roku 2020 na rok 2021; 
• koszt uprawnień do emisji CO2 wzrósł od 2017 roku z 4 euro do nawet 100 euro pod koniec roku 2021; 
• wysokość opłaty mocowej dla dużych odbiorców ustalona przez prezesa URE wzrosła z 76,20 zł/MWh w roku 2021 do 102,6 zł/MWh w roku 2022; 
• roczne ceny taryfowe Tauron w 2017 roku wynosiły 344 zł/MWh. W 2019 było to już 418 zł/MWh. W 2021 zaczęły rosnąć drastycznie, od 524 zł/MWh w sierpniu do 699 zł/MWh w grudniu. W styczniu 2022 wynosiły 951 zł/MWh a w kwietniu 1164 zł/MWh; 
• na Towarowej Giełdzie Energii średnio-ważona cena BASE na Rynku Dnia Następnego ukształtowała się w roku 2021 na poziomie 401,17 zł/MWh. To o 191,06 zł/MWh więcej niż w roku 2020. 

Ceny energii elektrycznej w latach 2000-2021. Źródło: Wysokie Napięcie

Kontrakty zawierane na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) pokazują, że w ostatnim roku cena energii – zarówno z dostawą na rok 2023, jak i na kolejne lata – gwałtownie rośnie. Jeszcze w listopadzie 2020 roku cena energii w kontraktach terminowych oscylowała na poziomie 242 zł/MWh, by w dniu 8 marca 2022 roku osiągnąć poziom 796,78/MWh. W maju bieżącego roku na TGE po raz pierwszy przekroczona została bariera tysiąca złotych za megawatogodzinę, a już w sierpniu pękła kolejna granica: 26 sierpnia cena za MWh wyniosła aż 2 547,1 zł. Przyczyn rosnących cen można doszukiwać się również w: 

• kosztach zakupu uprawnień do emisji CO2. Dla przypomnienia, polska energetyka w zdecydowanej większości, bo aż ponad 70 %, opiera się na produkcji ze źródeł nieodnawialnych (węgiel brunatny i kamienny); 
• wzroście cen węgla; 
• zwiększonym popycie na energię po lockdownie; 
• drastycznym wzroście cen gazu ziemnego na rynku światowym. 

Ogromny wpływ na ceny ma aktualna sytuacja geopolityczna, która przekłada się na kryzys surowcowy: problemy z dostępnością gazu i węgla oraz wzrost ich cen. 25 sierpnia 2022 roku kontrakty europejskiego gazu z dostawą na wrzesień przekroczyły po raz pierwszy w historii poziom 300 euro/MWh. Efekt na TGE było widać dzień później. 

Wzrost cen na giełdzie przekłada się bezpośrednio na wyższe rachunki dla klienta końcowego. O ile nie dotyka on jeszcze – przynajmniej bezpośrednio – odbiorców indywidualnych, to jest wyraźnie odczuwalny dla przedsiębiorców, szczególnie dla przemysłu energochłonnego.