Rolnictwo i OZE – jak efektywne zarządzanie wpływa na terminową realizację inwestycji?

Zużycie energii elektrycznej przez polskie rolnictwo stanowi 5,07% ogólnego zużycia kraju, podczas gdy średnia Unii Europejskiej wynosi 3,16%. Co za tym idzie, rachunki za prąd przedsiębiorców tego sektora są wysokie. Stanowią średnio 12% kosztów produkcji rolnej. Rosnące ceny energii oraz naciski klimatyczne dodatkowo komplikują sytuację. Prąd na Giełdzie Towarowej (w latach 2022–2024) osiągał historyczne poziomy. W okresie największego kryzysu energetycznego, ceny kontraktów terminowych przekraczały poziom 2000 zł/MWh dla przedsiębiorstw. W grudniu 2024 roku średnia cena SPOT energii na TGE wyniosła 434,11 zł/MWh (za sprawą wprowadzenia tarczy energetycznej), podczas gdy przed 2021 rokiem typowe ceny wynosiły 200–300 zł/MWh.Tarcza przestała obowiązywać z dniem 1 stycznia 2025 roku Obecnie, w czerwcu, średnia cena prądu dla przedsiębiorstw wynosi 520 zł/MWh. Modernizacja gospodarstw rolnych jest więc koniecznością. Ale jak zrealizować inwestycję terminowo, aby jak najwięcej na niej skorzystać?

Spis treści:

1. Wyzwania opóźniające inwestycje OZE w rolnictwie
2. Efektywne zarządzanie projektem OZE w rolnictwie
3. Korzyści z terminowych inwestycji OZE w rolnictwie

Wyzwania opóźniające inwestycje OZE  w rolnictwie

Do niedawna każda instalacja fotowoltaiczna powyżej 50 kW wymagała uzyskania formalnych „warunków przyłączenia” z sieci. Operator miał ustawowo aż 150 dni na wydanie takiej decyzji, a w praktyce termin ten był zwykle w pełni wykorzystywany. Dopiero niedawna nowelizacja skróciła termin wydania warunków przyłączenia dużych instalacji (do 2 MW) z 150 do 45 dni. Podobnie proces uzyskania pozwolenia budowlanego na farmę PV, który  trwał do 65 dni, teraz został skrócony do 30 dni. Łączenie tych etapów (analiza, ocena środowiskowa, projekt, przyłączenie, pozwolenia) wiązał się z koniecznością oczekiwania na rozpoczęcie realizacji inwestycji do nawet 18 miesięcy, w zależności od lokalnych warunków i dostępności infrastruktury.

Problemem jest też niedobór wykwalifikowanych montażystów i projektantów branży OZE, co często opóźnia realizację inwestycji. Zakłócenia łańcucha dostaw oraz nierealnie zaplanowane harmonogramy powodują dodatkowe przestoje. Rolnicy często skarżą się też na przeregulowane warunki odbioru instalacji i długie kolejki serwisowe.

W Polsce proces zielonej transformacji bardzo ograniczała biurokracja. Wystarczy wspomnieć, że rozwój nowych lądowych elektrowni wiatrowych niemal zamarł przez tzw. ustawę odległościową z 2016 roku. Wymagała ona minimalnego dystansu turbiny od zabudowań wynoszące dziesięciokrotność ich wysokości, co skutecznie zablokowało nowe projekty na  99,7% powierzchni kraju. W 2023 roku nastąpiła częściowa liberalizacja tych przepisów – minimalna odległość została zmniejszona do 700 metrów (ale tylko pod warunkiem ujęcia lokalizacji w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego). Dopiero w 2025 roku przyjęto nowelizację, która wprowadza minimalną odległość 500 metrów (z pewnymi wyjątkami i ograniczeniami).

Efektywne zarządzanie projektem OZE w rolnictwie

Efektywne zarządzanie procesem inwestycji OZE pozwala ograniczyć opóźnienia zielonej transformacji rolnictwa. Ważne jest tu jednak staranne planowanie, a więc określenie zapotrzebowania energetycznego gospodarstwa, ocena nasłonecznienia i wiatru, sprawdzenie uwarunkowań planu zagospodarowania terenu. Na wczesnym etapie trzeba także uwzględnić wymagania formalne (MPZP lub decyzja środowiskowa) i uzyskać warunki przyłączenia. Kolejnym krokiem jest szczegółowe zaprojektowanie instalacji, co umożliwia szybkie uzyskanie pozwolenia na budowę. 

Następnie należy koordynować harmonogram montażu – od logistyki komponentów po budowę stelaży i montaż paneli czy turbin. Wszystkie te etapy muszą być zsynchronizowane z przyłączaniem do sieci, by od razu po montażu uzyskać odbiory techniczne i zgodę na pracę instalacji.

Znaczenie ma też dobór zaufanych partnerów – doświadczonych wykonawców, inżynierów i dostawców, którzy znają specyfikę rolną. Sprawna współpraca z lokalnym operatorem sieci i bieżące monitorowanie postępu kompletowania dokumentacji, skraca czas procesów formalnych. 

Z kolei zintegrowanie inwestycji OZE z realnymi potrzebami gospodarstwa (np. odpowiednia moc PV czy turbiny do zużycia) zapobiega zbyt optymistycznemu budowaniu harmonogramów. Dobre zarządzanie projektem pozwala na reagowanie na opóźnienia i utrzymanie inwestycji w klamrach czasowych.

Korzyści z terminowych inwestycji OZE w rolnictwie

Dzięki sprawnemu zarządzaniu przedsiębiorstwo rolne szybciej realizuje inwestycję, a więc wcześniej korzysta z niższych rachunków za prąd i (w przypadku sprzedaży nadwyżek) przychodów z OZE. Redukuje się także ryzyko budżetowe – lepiej skoordynowane projekty trzymają się początkowych kosztorysów i terminów rozliczeń dotacji. Rolnik staje się stopniowo mniej zależny od niestabilnych cen paliw kopalnych, co zwiększa konkurencyjność gospodarstwa i stabilność dochodów.

Polskie doświadczenia idą w stronę zachodnich trendów. W Niemczech większość instalacji OZE w rolnictwie stanowią farmy fotowoltaiczne, a udział gospodarstw z OZE systematycznie rośnie. Lokalne systemy bywają tam dużo większe. Przykładowo niemiecki rolnik indywidualny z Dolnej Saksonii w 2024 roku zainwestował 10 mln euro w budowę farmy agrofotowoltaicznej na powierzchni 18 ha i o mocy 12 MW. Farma zajęła 10% terenu jego gospodarstwa. O tym, jak opłacalne stało się to przedsięwzięcie dowiemy się jednak z pewnością dopiero za kilka lat.

Dla odmiany polscy prosumenci instalują dziś niewielkie systemy. W 2022 roku łączna moc takich instalacji wyniosła 7,3 kW. Z zebranych przez Enerad statystyk wynika, że zaledwie 3,75% zapytań o instalacje fotowoltaiczne pochodzi od rolników. Mogą to zmienić programy dotacyjne. W przypadku  „Energii dla Wsi” zainteresowanie w 2024 roku było tak duże, że zwiększono początkowy budżet 1 mld zł do aż 3 mld.

Efektywne zarządzanie każdym etapem inwestycji OZE – od audytu, przez wybór technologii, po dopilnowanie terminów i procedur – ogranicza opóźnienia. Dzięki temu przedsiębiorca sektora rolnego szybciej korzysta na transformacji energetycznej, uniezależnienia energetycznego, oszczędności kosztów i dodatkowych przychodów z zielonej energii. Terminowe ukończenie inwestycji przyczynia się też do spełnienia wymogów klimatycznych i polepszenia konkurencyjności polskiego rolnictwa.

Źródła:

1. https://efrwp.pl/2024/11/12/rola-rolnictwa-w-produkcji-energii-analiza/, dostęp: 18.06.2025 r.
2. https://www.warzywapolowe.pl/rolnik-producentem-nie-tylko-zywnosci-ale-rowniez-energii/, dostęp: 18.06.2025 r.
3. https://globenergia.pl/zmiany-w-prawie-energetycznym-beda-korzystne-dla-rozwoju-fotowoltaiki, dostęp: 18.06.2025 r.
4. https://www.gramwzielone.pl/energia-wiatrowa/20302204/rzad-przyspiesza-prace-nad-ustawa-wiatrakowa-pojawi-sie-repowering, dostęp: 18.06.2025 r.
5. https://biznes.newseria.pl/news/branza-wiatrakowa,p2133285608, dostęp: 18.06.2025 r.
6. https://www.topagrar.pl/articles/aktualnosci/niemcy-co-czwarte-gospodarstwo-posiada-instalacje-oze-2511509, dostęp: 18.06.2025 r.
7. https://wiescirolnicze.pl/rolnik-buduje-najwieksza-farme-agrofotowoltaiczna-w-niemczech-bez-inwestorow, dostęp: 18.06.2025 r.
8. https://enerad.pl/rynek-fotowoltaiki-w-polsce-2022-raport, dostęp: 18.06.2025 r.
9. https://globenergia.pl/11-tysiecy-magazynow-energii-o-pojemnosci-138-mwh-przydomowe-magazyny-energii-w-liczbach-pod-koniec-2023/, dostęp: 18.06.2025 r.
10. https://www.gramwzielone.pl/trendy/20314559/energa-chce-ulatwic-przylaczanie-oze-nowe-mozliwosci-dla-inwestorow, dostęp: 18.06.2025 r.
11. https://www.linkedin.com/pulse/raport-energetyczny-stycze%C5%84-2025-adrian-g%C3%B3rny-wvoof/, dostęp: 18.06.2025 r.
12. https://biznes.newseria.pl/news/nowelizacja-przepisow-ma,p714777120, dostęp: 18.06.2025 r.